Glikol etylenowy – działanie na organizm człowieka

Glikol etylenowy (MEG) jest substancją chemiczną powszechnie stosowaną w przemysłowych systemach chłodzących, ale jego działanie na organizm człowieka jest toksyczne i może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Toksyczność glikolu etylenowego wynika z jego metabolizmu w organizmie oraz z jego wpływu na różne układy biologiczne.

Mechanizm toksyczności

1. Metabolizm w organizmie:
   • Po spożyciu glikol etylenowy szybko wchłania się z przewodu pokarmowego do krwiobiegu.
   • W wątrobie glikol etylenowy jest metabolizowany przez enzym dehydrogenazę alkoholową do glikoaldehydu.
   • Glikoaldehyd jest następnie przekształcany do glikolowego, glioksalowego i szczawiowego kwasu przez dehydrogenazę aldehydową.
   • Kwas szczawiowy, jeden z końcowych produktów metabolizmu, jest szczególnie toksyczny.
2. Etapy zatrucia:

1. Etap 1 (0-12 godzin): Charakteryzuje się objawami podobnymi do upojenia alkoholowego, takimi jak zawroty głowy, nudności, wymioty, ból głowy i zaburzenia równowagi.
2. Etap 2 (12-24 godziny): Pojawiają się objawy kardiopulmonarne, takie jak tachykardia (przyspieszone bicie serca), hipertensja (podwyższone ciśnienie krwi) i duszność. Może wystąpić obrzęk płuc oraz niewydolność serca.
3. Etap 3 (24-72 godziny): Najbardziej niebezpieczny etap, w którym rozwija się uszkodzenie nerek. Pojawiają się objawy takie jak bóle brzucha, skąpomocz (zmniejszenie ilości wydalanego moczu), hematuria (krew w moczu) i niewydolność nerek.

Skutki zdrowotne

1. Układ nerwowy: W początkowych stadiach zatrucia, glikol etylenowy wpływa na centralny układ nerwowy, powodując objawy przypominające zatrucie alkoholem. W późniejszych stadiach mogą wystąpić konwulsje, śpiączka i w ciężkich przypadkach, uszkodzenie mózgu.
2. Układ krążenia: Kwas glikolowy, jeden z metabolitów glikolu etylenowego, powoduje kwasicę metaboliczną, co prowadzi do obniżenia pH krwi. Skutkiem jest zakwaszenie organizmu, które może powodować zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia krwi i wstrząs.
3. Układ oddechowy: Obrzęk płuc i niewydolność oddechowa mogą wystąpić w wyniku zatrucia glikolem etylenowym. Objawy te są często wynikiem kwasicy metabolicznej i bezpośredniego działania toksycznych metabolitów na płuca.
4. Układ moczowy: Uszkodzenie nerek jest jednym z najpoważniejszych skutków zatrucia glikolem etylenowym. Kwas szczawiowy tworzy kryształy szczawianu wapnia, które odkładają się w nerkach, powodując ich uszkodzenie. Może to prowadzić do ostrej niewydolności nerek, wymagającej dializy.
5. Inne narządy: Zatrucie glikolem etylenowym może także uszkodzić wątrobę i trzustkę, prowadząc do zapalenia tych narządów.

Leczenie zatrucia

1. Szybka interwencja medyczna: Zatrucie glikolem etylenowym jest stanem nagłym i wymaga natychmiastowej opieki medycznej.
2. Dekontaminacja przewodu pokarmowego: W przypadku wczesnego przyjęcia glikolu etylenowego (do 1-2 godzin od spożycia), płukanie żołądka lub podanie węgla aktywowanego może być skuteczne w ograniczeniu absorpcji toksyny.
3. Antidotum: Fomepizol i etanol są stosowane jako antidota, ponieważ konkurują z glikolem etylenowym o dehydrogenazę alkoholową, zapobiegając jego metabolizmowi do toksycznych produktów. Fomepizol jest preferowany ze względu na mniejsze ryzyko działań niepożądanych.
4. Korekta kwasicy: Podawanie wodorowęglanu sodu pomaga w leczeniu kwasicy metabolicznej.
5. Dializa: W przypadku ciężkiego zatrucia lub uszkodzenia nerek, hemodializa jest skuteczna w usuwaniu glikolu etylenowego i jego metabolitów z krwi.

Podsumowanie

Glikol etylenowy jest substancją silnie toksyczną dla organizmu człowieka. Jego spożycie prowadzi do poważnych uszkodzeń wielu układów i narządów, w tym układu nerwowego, krążenia, oddechowego i moczowego. Zatrucie wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, w tym stosowania antidotum i dializy w ciężkich przypadkach. Ze względu na swoją toksyczność, glikol etylenowy powinien być stosowany i przechowywany z zachowaniem najwyższych środków ostrożności.